Przedstawiamy kolejny fragment poradnika wydanego przez Instytut Psychologii i Psychoterapii, który dostępny jest do pobrania na stronie IPiP. Tym razem zapraszamy do przeczytania tekstu dotyczącego nurtów terapeutycznych.
Psychoterapeuci muszą szkolić się w szkołach psychoterapii, w określonych nurtach terapeutycznych. Wraz z rozwojem psychoterapii powstają nowe nurty terapeutyczne, które są wynikiem doświadczeń psychoterapeutów i prowadzonych badań. Zmieniają się także wraz ze zmianą specyfiki naszych czasów.
Mało kto może sobie dziś pozwolić na pracę z psychoanalitykiem, który proponować będzie spotkania cztery razy w tygodniu, a terapia trwać będzie przynajmniej 5 lat. Zmiany cywilizacyjne wymuszają także zmiany w prowadzeniu psychoterapii, dlatego też niektóre nurty odchodzą w cień, a inne prężnie się rozwijają.
Wiedza o podstawowych nurtach psychoterapeutycznych pozwoli ci szukać takiego, który najlepiej będzie zastosować w odniesieniu do twojego problemu. Podkreślamy jednak, że nie musisz znać ich wszystkich. Opiszemy tylko podstawowe nurty terapeutyczne. Podkreślimy też, w przypadku jakich (ogólnie) problemów szukać psychoterapeuty pracującego w określonym nurcie. Przypominamy jednak, że aby trafnie dobrać nurt terapeutyczny, potrzebne jest dobre, wstępne zdiagnozowanie problemu (zdarza się, że to nie jest łatwe i temu służą spotkania konsultacyjne).
Podejście poznawczo-behawioralne
Nurt poznawczo-behawioralny skupia się, zwłaszcza w pierwszym okresie terapii, na problemach i trudnościach doświadczanych „tu i teraz”. Terapeuta szuka sposobów poprawienia stanu osoby, której pomaga, w chwili obecnej. Współpracując z terapeutą, osoba ta, uczy się określonych umiejętności, których wykorzystywanie po zakończeniu terapii zapobiega nawrotom problemów.
W psychoterapii poznawczo-behawioralnej zakłada się, że o naszym zachowaniu decyduje sposób myślenia o sobie i o swojej roli w świecie. Celem terapii jest z jednej strony zmiana sposobu myślenia (sfera poznawcza), a z drugiej zmiana zachowań (sfera behawioralna). W podejściu poznawczo-behawioralnym terapeuta jest ekspertem, pomaga zrozumieć istotę problemu, wskazuje sposoby zmiany i nowe drogi dochodzenia do jego rozwiązania. Psychoterapia w nurcie poznawczo-behawioralnym trwa najczęściej od kilku do kilkunastu tygodni. Terapię poznawczo-behawioralną opisuje się jako skuteczną m.in. w terapii depresji, lęku napadowego, fobii prostych i fobii społecznej, bulimii, zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego, PTSD (zespołu stresu pourazowego, który pojawia się po trudnym, zagrażającym życiu lub zdrowiu wydarzeniu).
Podejście humanistyczno-egzystencjalne Podejście humanistyczno-egzystencjalne dąży do zwiększenia świadomości osoby, której się pomaga, odnośnie jej roli i udziału w obecnej sytuacji życiowej, tak, aby pomóc jej się rozwijać. Psychoterapeuta humanistyczno-egzystencjalny myśli o osobie, której pomaga, nie jak o kimś chorym, ale jak o jednostce, na której drodze do rozwoju stoją przeszkody. Kluczowa w tym podejściu terapeutycznym jest odkrywanie trudności w związkach z innymi ludźmi, na podstawie tego, jak funkcjonuje się w relacji z terapeutą. Podejście humanistyczno-egzystencjalne jest skierowane do większości potrzebujących pomocy. Wyjątkami są cięższe choroby psychiczne, takie jak schizofrenia oraz uzależnienia w krańcowych fazach. Nurt humanistyczny jest szczególnie dobrze dopasowany do osób, które mają trudność w relacjach z innymi ludźmi lub niską samoocenę, ponieważ praca terapeutyczna pomaga te trudności pokonywać. Terapeuta zorientowany egzystencjalnie będzie w stanie pomóc w wielu niepokojach i smutkach, związanych z nieodnajdywaniem się w życiu oraz poczuciem pustki.
W nurtach humanistycznych głównym narzędziem jest kojąca relacja z autentycznym, empatycznym i bezwarunkowo akceptującym terapeutą. Relacja z terapeutą jest z założenia równa – nie ma tu eksperta i pacjenta. Terapeuta nie przejmuje odpowiedzialności za osobę, której pomaga, ale razem z nią szuka odpowiedzi.
Podejście psychoanalityczne
Psychoterapia psychoanalityczna wywodzi się z psychoanalizy zapoczątkowanej przez Zygmunta Freuda. W tym podejściu uważa się, że objawy, choroby psychosomatyczne, psychiczny ból, powtarzające się ciągi działań, uczuć, wyborów czy przeżywane cierpienie wydają się wynikać z zaburzeń osobowości czy nieświadomych konfliktów. Nurt psychoanalityczny związany jest z odwoływaniem się do dziecięcego i dorosłego funkcjonowania danej osoby i z pokazywaniem jej, jak dawne doświadczenia są obecne w relacjach z innymi i z terapeutą.
Celem w psychoterapii psychoanalitycznej jest poznanie i zrozumienie siebie, co odbywa się dzięki interpretacji swobodnych skojarzeń.
W tym podejściu istotny jest tzw. setting, czyli warunki i zasady obowiązujące podczas terapii. Na sesję przychodzi się zwykle o tej samej porze, tego samego dnia, w to samo miejsce. Terapia psychoanalityczna to proces długotrwały – nie określa się z góry czasu jej trwania, gdyż takie określenie nie jest możliwe. Sesje odbywają się 2 do 5 razy w tygodniu przez kilka, a nawet kilkanaście lat.
Podczas sesji szukający pomocy z reguły leży na kozetce lub siedzi w fotelu, a terapeuta siedzi za jego głową. Zgodnie z założeniami podejścia psychoanalitycznego brak kontaktu wzrokowego pomaga swobodnie mówić o wszystkim, co przyjdzie na myśl, dzielić się trudnymi treściami i skupić się na własnych emocjach oraz myślach. Terapeucie z kolei łatwiej jest myśleć o tym, co słyszy, i przekazywać interpretacje. Kozetka została wprowadzona do psychoterapii w nurcie psychoanalitycznym jeszcze przez Freuda, który podkreślał, że pozycja leżąca pomaga w rozluźnieniu ciała. Warto pamiętać o tym, że sama obecność kozetki w gabinecie nie oznacza, że psychoterapia jest prowadzona w podejściu psychoanalitycznym.
Podejście psychodynamiczne
Nurt psychodynamiczny wywodzi się z psychoanalizy i zakłada, że życiem człowieka sterują w dużej mierze wewnętrzne, nieuświadomione mechanizmy działania, ukryte potrzeby oraz nierozwiązane konflikty, które rozwijają się w dzieciństwie i powodują trudności w dorosłym życiu. Uważa się, że podejście to jest skuteczną metodą leczenia większości zaburzeń psychicznych (m.in. nerwic, zaburzeń nastroju, lękowych i osobowości). W podejściu psychodynamicznym praca toczy się w oparciu o relację pomiędzy terapeutą a osobą, której pomaga, przy czym terapeuta jest raczej słuchaczem, naprowadza na wspomnienia i zachęca do dzielenia się myślami, uczuciami i fantazjami.
Psychoterapia w nurcie psychodynamicznym trwa długo, średnio od kilku miesięcy do nawet kilku lat, w regularnym cyklu 1-2 spotkań w tygodniu.
Podejście systemowe
Nurt systemowy zakłada, że nie można analizować zachowań i postaw człowieka w oderwaniu od środowiska, ponieważ każdy jest częścią jakiegoś systemu (rodzinnego lub szerszego – społecznego). W związku z tym, problemy zgłaszane przez osobę szukającą pomocy są analizowane w kontekście systemu (najczęściej rodziny), którego członkowie wzajemnie na siebie oddziałują.
Podejście systemowe stosowane jest głównie w terapii par i rodzin oraz w terapii grupowej. Terapeuta w tym nurcie zachowuje neutralność, zadaje wiele pytań, pomaga wydobywać zasoby, zachęca do wykonywania różnego rodzaju zadań w ramach terapii. Zdarza się, że przyjmuje rolę moderatora dyskusji. Czasami terapeuci pracują we dwoje (szczególnie w terapii par) dbając o bezstronność i dystans wobec problemu.
Psychoterapia systemowa trwa z reguły od kilku tygodni do około roku. Spotkania odbywają się średnio raz na 2-3 tygodnie, a z czasem przerwy pomiędzy sesjami są coraz dłuższe.
Podejście Gestalt
Podejście Gestalt opiera się na przekonaniu, że każdy człowiek funkcjonuje zgodnie z zasadą homeostazy, czyli dąży do utrzymywania równowagi. Jeśli osoba szukająca pomocy nie pozwala sobie na odczuwanie emocji czy potrzeb i nie potrafi ich interpretować, nie jest w stanie osiągnąć równowagi, a długotrwały jej brak prowadzi do zaburzeń psychicznych. Podstawowym założeniem terapii Gestalt (z języka niem.: całość, postać, forma) jest koncentracja na problemie „tu i teraz”. Wspólnie z terapeutą określa się oczekiwania i problem, na którym należy się skupić podczas psychoterapii. Stąd istotnym czynnikiem w tym nurcie jest szczera, oparta na dialogu i otwarta relacja z psychoterapeutą. Wspólnie wymyśla się różnego rodzaju zadania i eksperymenty, które wykonywane pomiędzy sesjami wspomagać mają zmiany zachodzące w terapii.
Psychoterapia prowadzona w podejściu Gestalt jest raczej krótkoterminowa i z reguły trwa kilka miesięcy, choć zdarza się, że trwa dłużej (nawet do kilku lat). Jej możliwe formy obejmują terapię indywidualną, grupową, warsztaty lub treningi. Psychoterapia Gestalt sprawdza się w przypadku problemów emocjonalnych, fobii, stanów depresyjnych czy zaburzeń natury psychosomatycznej, ale także u osób nie doświadczających problemów psychicznych, a jedynie chcących rozwinąć się i pełniej realizować swój potencjał.
Podejście integracyjne (integratywne)
W nurcie integracyjnym (nazywanym też integratywnym lub eklektycznym) uważa się, że podłoże trudności może być bardzo różne, więc nie istnieje jeden właściwy sposób pracy z nimi. Psychoterapeuta świadomie korzysta z dorobku różnych podejść terapeutycznych, mając do dyspozycji szeroki wachlarz metod i technik. To, jakie elementy danego nurtu wybiera, zależy od potrzeb i preferencji osoby, której pomaga, a także od rodzaju trudności, jaką ta osoba zgłasza.
NA SKRÓTY:
- Gdy chcesz porady (ale nie rady), diagnozy – szukaj psychologa
- Gdy w życiu twoim lub kogoś bliskiego wydarzyło się nagle coś bardzo trudnego- to szukasz psychologa, psychoterapeuty lub interwenta kryzysowego
- Gdy potrzebujesz diagnozy, zwolnienia, skierowania do szpitala lub lekarstw- szukasz psychiatry
- Gdy chcesz podjąć psychoterapię – szukasz psychoterapeuty
- Gdy potrzebujesz terapii seksuologicznej – szukasz seksuologa, psychologa
- Gdy poszukujesz pomocy seksuologicznej i chcesz podjąć farmakoterapię – szukasz seksuologa lekarza
- Gdy chcesz porozumieć się z kimś w określonej sprawie i zawrzeć porozumienie – szukasz mediatora
- Gdy potrzebujesz zadbać o swój rozwój osobisty – szukasz psychologa, psychoterapeuty, coacha lub warsztatów czy treningów rozwoju osobistego
WAŻNE
Szukając psychoterapeuty masz prawo zapytać o jego kwalifikacje. Masz też prawo zapytać, w jakim nurcie psychoterapeutycznym się szkolił, na czym skupia się praca w tym nurcie i jak wyglądają spotkania – czego możesz się spodziewać. Możesz zapytać też, czy dla problemu, który zgłaszasz, nurt w jakim pracuje dany terapeuta jest odpowiedni.
Nie każdy rodzaj pracy może ci odpowiadać. Jeśli po pierwszych spotkaniach czujesz, że sposób pracy specjalisty czy jego osobowość nie odpowiada ci, znajdź innego terapeutę. To ważne, bo relacja, jaka tworzy się w gabinecie, może pomóc lub utrudnić proces psychoterapeutyczny.
Przy opisach nurtów psychoterapeutycznych podaliśmy niektóre z problemów, dla których dana szkoła jest bardziej odpowiednia od innych.
Jeśli nie potrafisz zdecydować, jaki nurt psychoterapii jest ci potrzebny, zapisz się na konsultację wstępną. Podczas spotkania konsultacyjnego, po omówieniu problemu i twoich potrzeb, zostanie zaproponowana ci praca w określonym nurcie psychoterapeutycznym.
Źródło: Instytut Psychologii i Psychoterapii
