Stres to fizjologiczna reakcja organizmu na sytuację, która zagraża naszemu dobrostanowi i zostaje przez nas uznana za trudną. Różne bodźce stresują różnych ludzi. Dla kogoś stresująca może być wizyta u dentysty, dla kogoś innego przeprowadzenie rozmowy telefonicznej. Objawia się najczęściej przez pojawienie się trudnych emocji. Doświadczamy niepokoju, strachu, złości, a nawet gniewu. Jednocześnie o stresie daje nam znać ciało. Wszyscy znamy te sygnały: pocące się dłonie, „miękkie” nogi, skurcze żołądka – to tylko przykłady somatycznych objawów stresu.
Stres pojawia się w życiu każdego z nas i choć uważamy go za wroga, którego należy zwalczać, możemy go opanować i poradzić sobie z nim. Co więcej, w niektórych sytuacjach stres może wywierać na nas pozytywny wpływ i powodować, że osiągamy lepsze rezultaty – dotyczy to chociażby sportowców czy uczniów i studentów. A skoro o szkole mowa, wydarzeniem, które powoduje pojawienie się napięcia i trudnych emocji u większości z nas jest… matura. Tak zwany egzamin dojrzałości to dla wielu uczniów bardzo ważny moment i sprawdzian, który może być przyczyną stresu egzaminacyjnego.
Może on pojawić się w sytuacji, w której uczeń nie radzi sobie z powtarzaniem materiału i ma poczucie, że „niczego nie umie”. Występuje często w związku z presją i oczekiwaniami bliskich lub nauczycieli, ale czasami także z presją własną, a więc ciężarem, jaki nakłada na siebie sam maturzysta. Często towarzyszą mu myśli o niepowodzeniu i tak zwane poczucie nieuniknionej porażki oraz przekonanie, że uczeń zawiedzie oczekiwania swoje lub bliskich.
Ze stresem egzaminacyjnym, dotyczącym nie tylko matury, ale także innych testów i ważnych wydarzeń, można sobie radzić. Nie zawsze jest to proste, ale istnieją sposoby i narzędzia, które umożliwiają opanowanie trudnych emocji i obniżenie napięcia. Warto to robić, ponieważ zbyt wysoki poziom stresu wpływa negatywnie na tak zwane „wykonanie”, a więc w przypadku matury na to, jak uczeń poradzi sobie z egzaminami i jakie wyniki osiągnie. Choć warto pamiętać o tym, że „na maturze świat się nie kończy” to jako rodzice, nauczyciele czy przyjaciele maturzystów nie powinniśmy bagatelizować tego, że uczeń denerwuje się i stresuje przed egzaminami. Warto, abyśmy wspierali i zachęcali do rozmowy zestresowanego maturzystę – to bardzo ważne narzędzie. Sam uczeń także może jednak zrobić wiele, aby poradzić sobie ze stresem maturalnym. Oto wybrane przeze mnie, proste i skuteczne sposoby i porady:
Rozmowa
Spisz wszystkie swoje obawy, które wiążą się z maturą. Zrób listę i pokaż ją zaufanej osobie (rodzicowi, nauczycielowi, przyjacielowi). Spróbuj porozmawiać o nich z tą osobą. Być może rozwieje część twoich wątpliwości, a w przypadku pozostałych punktów… cóż, co dwie głowy to nie jedna. Rozmowa oznacza także wsparcie drugiej strony, a to nieoceniony zasób w radzeniu sobie z napięciem i trudnymi emocjami.
Sprawdź, co cię czeka
Jeśli wiemy, czego się spodziewać, rzadziej bywamy zaskoczeni. W radzeniu sobie z maturalnym stresem może pomóc ci przygotowanie się na poziomie świadomości tego, co cię czeka. Porozmawiaj z kimś, kto zadawał maturę w poprzednich latach. Zapytaj, jak przebiega egzamin. Dowiedz się, jak wygląda sala, jak wygląda proces pisania, jak długo trwa egzamin i czym się charakteryzuje. Ustal możliwie jak najwięcej szczegółów. To może pomóc w uspokojeniu nerwów i zmniejszeniu objawów stresu.
Skup się na zadaniu
Właśnie to powtarzam sportowcom, których przygotowuję do zawodów. Ich wynik (w przypadku matury punktacja) to pewnego rodzaju efekt i…skutek uboczny zaangażowania i pracy. To właśnie na tej pracy warto się skoncentrować. Na tym, w jaki sposób najlepiej wykorzystać swoją wiedzę. To właśnie na to, co wiesz i jak z tego skorzystasz masz wpływ. Adam Małysz zawsze powtarzał, że nie liczy się miejsce w konkursie, a to, aby oddać dwa równe i jak najlepsze skoki.
Zadbaj o swoje ciało
Podczas ostatnich dni uczenia się i powtórek, ale także w dniu egzaminu pamiętaj o tym, żeby zaspokajać potrzeby fizjologiczne. Staraj się dobrze odżywiać, nawadniać organizm, wysypiać się i podejmować (nawet w lekkiej formie) aktywność fizyczną. Ciało i umysł są ze sobą ściśle związane i tylko sprawnie funkcjonujący organizm pozwoli ci na wykorzystanie maksimum wiedzy.
Ucz się z głową
Psychologowie podkreślają, że człowiek jest w stanie w pełni skoncentrować się na wykonywaniu jednego zadania przez 30 do 45 minut. Co to oznacza? Podczas nauki warto robić przerwy (właśnie co około 45 minut). W ich planowaniu pomogą ci liczne aplikacje dostępne w Internecie (na przykład Tomato Timer). W przerwie staraj się odrobinę poruszać i zaangażować się w coś zupełnie niezwiązanego z nauką. Daj sobie także czas na przyjemności, szczególnie w ostatnich dniach przed egzaminem. Może serial lub spacer z przyjaciółmi? W przygotowaniu do matury warto zachować równowagę i zadbać o swój umysł także w taki sposób.
Korzystaj z tego, co daje psychologia
Psychologia podpowiada w jaki sposób radzić sobie ze stresem. Co więcej, daje pewne bardzo proste narzędzia, które pozwalają radzić sobie z objawami somatycznymi, trudnymi emocjami i napięciem. To między innymi techniki relaksacyjne, o których pisałam w tym miejscu. Należą do nich między innymi ćwiczenia oddechowe oraz treningi relaksacyjne Jacobsona i Schultza. Te ostatnie znajdziecie także w sieci.
Oddychaj!
Kiedy już znajdziesz się na sali i poczujesz stres…pamiętaj o oddychaniu. Choć brzmi to zabawnie, wiele osób o tym zapomina. Napięcie powoduje, że oddech staje się nieregularne, a mózg niedotleniony. Wykonuj proste ćwiczenia oddechowe (nikt nie zauważy), o których pisałam w tym miejscu.
Złap perspektywę
Zastanów się, ile już zrobiłaś/-eś, aby dotrzeć do tego miejsca. Ile lat szkoły za tobą, ile doświadczeń. Pamiętaj, że pracodawcy patrzą dziś nie tylko na wyniki matur. Liczy się o wiele więcej umiejętności i doświadczeń. Pamiętaj także o tym, że wynik matury nie definiuje cię jako człowieka.
Oczywiście warto zaznaczyć, że przygotowanie do matury, podobnie jak w przypadku innych egzaminów, ważnych zadań w pracy czy zawodów sportowych (wydarzeń, które mogą wywoływać stres) to podstawa sukcesu. Kiedy jednak stres pojawi się bezpośrednio przed maturą lub już w trakcie egzaminu, niewiele da zastanawianie się nad tym, co można było zrobić lepiej i wcześniej. To moment, w którym warto zastosować chociażby opisane przeze mnie powyżej metody. Działają i są uniwersalne. Przydadzą się w przyszłości, niemal w każdej stresującej sytuacji.
