Za przemoc uważamy jednorazowe lub powtarzające się umyślne działanie lub bezczynność jednej osoby (ale też instytucji lub społeczeństwa) wobec drugiej, które narusza jej prawa lub dobra osobiste. Osoba będąca sprawcą przemocy ma wyraźną przewagę (w sferze fizycznej, psychicznej, zawodowej, materialnej czy społecznej) nad ofiarą zmuszając ją do podporządkowania się własnym życzeniom i oczekiwaniom. Sprawdza wyrządza krzywdę nie licząc się z potrzebami i uczuciami ofiary przemocy.

Przemoc prowadzi do naruszenia godności i wolności (także seksualnej), powoduje szkody na zdrowiu psychicznym i fizycznym, prowadzi do narażenia na niebezpieczeństwo zagrożenia życia i zdrowia. Szkody te nie zawsze pojawiają się w momencie stosowania przemocy i nie zawsze są widoczne – mogą być odroczone w czasie, niedostrzegalne i niewidoczne na pierwszy rzut oka (np. zakłócenie prawidłowego rozwoju emocjonalnego i społecznego dziecka).

Przemoc jest zjawiskiem, które występuje we wszystkich społeczeństwach, niezależnie od kręgu kulturowego.

Przemoc fizyczna

Takie formy zachowania o różnym stopniu nasilenia, które powodują tzw. naruszenie nietykalności cielesnej, co oznacza celowe działanie, które prowadzi do uszkodzenia ciała lub niesie za sobą ryzyko jego uszkodzenia. Za przemoc fizyczną uznajemy wszelkie uderzenia (klapsy, kopanie, bicie ręką czy pięścią, uderzenie ręką w twarz), popychanie, szarpanie czy ciągnięcie, ale też zachowania takie, jak przypalanie papierosem, duszenie, rzucanie w ofiarę przedmiotami itp.

Przemoc psychiczna

Najczęściej występujący i najtrudniejszy do wykazania rodzaj przemocy. Wyraża się w bardzo wielu formach, w których najczęściej za pomocą środków komunikacji interpersonalnej sprawca wpływa na myślenie ofiary i narusza jej godność oraz poczucie wartości. Przemoc psychiczna polega przejawia się poprzez stosowanie m.in. gróźb, przymusu, wyzwisk, ale także upokarzanie i poniżanie, izolowanie od społeczeństwa, nękanie, agresję słowną i nieustanne krytykowanie.

Przemoc seksualna

To każde intencjonalne zachowanie prowadzące do zaspokojenia przez sprawcę potrzeby seksualnej kosztem ofiary bez jej zgody, gdy z jakichś powodów boi się odmówić lub gdy nie jest w pełni świadoma. Przemoc może być dokonywana nie tylko za pomocą siły fizycznej, ale także poprzez oddziaływanie na psychikę. Do najczęściej spotykanych form przemocy seksualnej zaliczamy: gwałt, zmuszanie do niechcianych form współżycia seksualnego, upokarzanie z powodu orientacji seksualnej, zmuszanie do oglądania materiałów pornograficznych, podejmowanie współżycia seksualnego z osobą poniżej 15 roku życia itp.

Przemoc ekonomiczna

Polega na niszczeniu cudzej własności, pozbawianiu środków do życia lub do zaspokajania potrzeb oraz stwarzaniu poczucia zagrożenia związanego z ich możliwym odebraniem. Sprawca podejmuje działania polegające na uzależnianiu ofiary od własnych środków, co prowadzi do stworzenia relacji władzy i do kontroli nad ofiarą. Za przejawy przemocy ekonomicznej uznać należy: ograniczenie dostępu ofiary do pieniędzy czy do informacji o stanie finansowym rodziny, kradzież i używanie czyichś rzeczy bez pozwolenia, kłamanie na temat zasobów rodziny, niedopuszczanie ofiary do pracy zarobkowej, dysponowanie czyjąś własnością, zmuszanie do spłacania długów itp.

Mobbing

Jest to termin wywodzący się od angielskiego wyrazu „mob” i oznacza „natłok”, „obleganie”, „napastowanie”. Mobbing jest specyficzną formą przemocy, która polega na prześladowaniu oraz wrogim i nieetycznym zachowaniu skierowanym wobec jednej lub kilku osób, którego rezultatem jest wywołanie u ofiar zaniżenia samooceny i przydatności zawodowej oraz izolowanie lub wyeliminowanie z grupy społecznej. Do niedawna terminu „mobbing” używano głównie w kontekście miejsca pracy, jednak coraz częściej mówi się o mobbingu w szkole, gdzie stworzenie wokół ofiary atmosfery zagrożenia ma na celu wykluczenie jej z grupy koleżeńskiej lub z życia społecznego.

Cyberprzemoc

Jest to coraz częściej spotykana forma przemocy, która wykorzystuje nowe technologie (przede wszystkim internet). Polega m.in. na stosowaniu gróźb, zastraszaniu czy poniżaniu w sieci, ale też wykonywaniu i publikowaniu w przestrzeni medialnej zdjęć lub materiałów wideo bez zgody danej osoby. Cyberprzemoc może występować we wszystkich społeczeństwach i grupach wiekowych, a anonimowość związana z funkcjonowaniem w internecie zachęca sprawców do działania oraz powoduje trudności w wykrywaniu zjawiska.

Zaniedbanie

Przejawia się poprzez zachowania i postawy, które przyczyniają się do niezaspokajania podstawowych potrzeb fizycznych i psychicznych (dotyczy w szczególności dzieci i osób starszych). Przejawem zaniedbania może być m.in. niewłaściwe żywienie, zaniedbanie higieny osobistej, odmowa dostępu do miejsc pozwalających na zaspokojenie podstawowych potrzeb (mieszkania, kuchni, łazienki itp.) czy pozbawienie środków do życia.

Daria Abramowicz